دتکتور حرارتی و انواع آن

دتکتورهای حرارتی بخش اساسی تجهیزات اعلام حریق است که برای تشخیص و پاسخ به افزایش دما محیط اطراف خود طراحی شده است. این دستگاه با فعال سازی هشدار اولیه در مورد حواث احتمالی آتش سوزی نقش حیاتی در حفاظت از جان و مال افراد دارند. برخلاف دتکتور دود که به تشخیص ذرات موجود در هوا متکی هستند، دتکتورهای حرارتی بر نظارت و تغییرات دما تمرکز دارد.

دتکتور حرارتی به عنوان یکی از انواع دتکتورهای اعلام حریق وظیفه تشخیص حریق یا احتمال وقوع آن بر اساس افزایش دمای محیط را برعهده دارد. همانطور که در مقاله اختصاصی دتکتور دودی ذکر شد حریق نشانه‌های متفاوتی دارد. بخش عمده‌ای از “پیشگیری از آتش سوزی و کنترل آن” وابسته به شناسایی به موقع این نشانه‌هاست. برای شناسایی هرکدام از این علائم، دتکتور جداگانه‌ای طراحی شده است.

دتکتور حرارتی مدام دمای محیط را رصد می کند و در صورت تغییرات غیر عادی به پنل مرکزی اعلام خطر می نماید.

دتکتور حرارتی چیست

می دانیم حریق در هر مرحله از پیدایش و پیشروی خود نشانه‌های متفاوتی دارد. حریق گاهی با استفاده از یک جرقه و گاهی با افزایش دمای اجسام به نقطه‌ اشتعال خود رخ خواهد داد.

بنابراین افزایش حرارت بی‌شک یکی از نشانه‌های اصلی حریق است. دتکتورهای حرارتی براساس طراحی و استاندارد خود برای دما یا افزایش دمای مشخصی مناسب هستند. در این تجهیزات بخشی حساس به دما قرار دارد. این بخش می‌تواند یک مقاومت، دو قطعه فلز یا یک روکش باشد. اساس عملکرد تمامی این مدل‌ها بر تشخیص حریق با افزایش دما و اعلام خطر به کنترل پنل است اما نحوه عملکرد اندکی تفاوت دارد.

چنانچه تشخیص حرارت توسط دو قطعه فلز انجام پذیرد به آن آشکارساز حرارتی بی‌متال گویند. در این مدل دو فلز دارای مقاومت حرارتی متفاوت متصل به یکدیگر داخل دستگاه قرار دارند. با افزایش دما یکی از دو فلز که دمای انبساط پایین‌تری دارد منبسط می شود و موجب خم شدن هر دو قطعه می‌شود. در اثر این خم شدن اتصالی بین آن‌ها با یک کنتاکت برقرار می‌شود. این برقراری ارتباط منجر به ایجاد یا قطع جریان و در نتیجه اعلام خطر به پنل مرکزی خواهد شد.

مکانیسم عمل دتکتور حرارت

در نوعی دیگر از این تجهیزات سنسور تشخیص‌دهنده‌ی دما دو مقاومت هستند. یکی از سنسورها با دمای محیط در ارتباط است و دیگری داخل محفظه دتکتور قرار دارد. سنسور خارجی به سرعت تحت تاثیر تغییرات محیطی قرار می گیرد و در نتیجه توازن میان آنها بهم می‌خورد.
بعبارت دیگر با افزایش دمای محیط، میزان مقاومت کاهش و جریان الکتریکی افزایش می‌یابد. افزایش جریان برای کنترل پنل به معنی وقوع حریق خواهد بود.

در نوع سوم روکش حساس به حرارت در دمای مشخص ذوب می‌شود. سپس دو رشته سیم پوشیده توسط روکش، که یکی حاوی و دیگری فاقد جریان است، به یکدیگر متصل خواهند شد. اتصال این دو رشته موجب می‌شود که جریان برق به رشته سیم بدون جریان وارد شود و به همین ترتیب به پنل مرکزی اعلام خطر نماید.

انواع دتکتور حرارتی

دتکتورهای حرارتی طبق شیوه عملکرد و کاربری‌های مورد نیاز به مدل‌های متنوعی تقسیم می‌شوند. این انواع عبارتند از:

نقطه‌ای

دتکتور نقطه‌ای از رایج‌ترین و پر استفاده‌ترین انواع این تجهیزات است. این نوع دمای اطراف نقطه‌ی نصب خود را رصد می کند و به آن واکنش نشان می‌دهد. دتکتورهای نقطه‌ای در فواصل معینی از یکدیگر روی سقف هر فضا نصب می شوند و تا شعاع مشخصی از اطراف خود را بررسی می نمایند. این دسته دو نوع دمای ثابت (Fix) و نرخ افزایشی (Rate of Rise) را شامل می‌شود.

دمای ثابت (Fix)

این دتکتور نسبت به دمای معینی حساس است. اگر دمای محیط به درجه حرارت مورد نظر برسد برای دتکتور به معنی وضعیت خطر است. این دتکتورها برای دماهای مختلف بر اساس استانداردهای گوناگون تولید می‌شوند. معمولا در این مدل از کلید بی‌متال استفاده می‌شود.

Rate of Rise

این نوع نسبت به محدوده تغییرات مشخص دما در زمانی معین حساس است. به بیان دیگر تغییرات ناگهانی دما به منزله وضعیت خطر خواهد بود. برای مثال اگر دمای محیط طی مدت یک دقیقه 50 درجه افزایش یابد، هشداری از جانب دتکتور به کنترل پنل ارسال می‌شود. در این نوع عموما قطعه‌ی حساس به دما یک مقاومت الکتریکی است.

خطی

دتکتور حرارتی خطی به صورت نوارهای مسی یا کابل‌های مخصوص و حساس به حرارت است. در مکان‌هایی که ضرورت دارد تا حریق خیلی فوری کشف و خنثی گردد و امکان نصب دتکتور نقطه‌ای وجود ندارد، از دتکتور خطی استفاده می‌شود. مکانیزم واکنش به دما در این مدل بر استفاده از روکش‌های حساس به دما استوار است.

در کابل‌ های حرارتی دو رشته سیم در کنار یکدیگر یا به صورت در هم پیچیده قرار دارند. یکی از سیم‌ها حاوی جریان و دیگری فاقد آن است. هرکدام از سیم‌ها توسط یک غلاف حساس به دما پوشیده شده‌اند. در نهایت این دو رشته سیم درون یک لایه محافظ قرار دارند تا شکل نهایی به صورت یک کابل باشد.

درصورتی که حرارت به دمای ذوب دو غلاف برسد، آنها آب شده و دو رشته سیم متصل می‌شوند. همانطور که گفته شد اتصال این دو رشته منجر به ایجاد جریان در سیم فاقد آن می‌شود. این ایجاد جریان برای پنل مرکزی به معنی وقوع حریق خواهد بود.

میله‌ای

دتکتور حرارتی میله‌ای معمولا در محیط‌هایی با خطر بیشتر که نمی‌توان از انواع نقطه‌ای این تجهیزات استفاده کرد، کاربرد دارند. تفاوت دیگر این دتکتور با نوع نقطه‌ای در محل نصب آن‌هاست. دتکتور میله‌ای هم داخل سقف و هم داخل دیوار قابل نصب است. در واقع این مدل هم عمودی و هم افقی قابل استفاده خواهد بود.

مکانیزم تشخیص دما در این نوع براساس انبساط میله و اتصال دو قطعه کنتاکت طراحی شده‌است. هنگامی که دما به میزان تعیین شده برای خطر برسد انبساط میله به حدی خواهد بود که دو قطعه کنتاکت داخل دستگاه به یکدیگر متصل شوند. اتصال این دو قطعه منجر به ارسال هشدار حریق خواهد شد.

دتکتور حرارتی F&G نیز نوعی از آشکارسازهای حرارت است که در سیستم پایش آتش و گاز مورد استفاده قرار می گیرد.

محل نصب دتکتور حرارتی

برخی از آتش سوزی ها دودزا نیستند. بنابراین در مکان‌هایی که دتکتور دودی کاربرد ندارند دتکتور حرارتی بسیار کارآمد خواهد بود. البته در حریق‌های دودزا نیز نشانه‌ی دوم در کنار افزایش غلظت دود افزایش دمای محیط خواهد بود. بنابراین استفاده از دتکتورهای حرارتی چه در کنار دتکتورهای دودی و چه به صورت مستقل امری واجب است.

انواع مختلف این تجهیزات در مکان‌های متفاوتی قابلیت استفاده دارند. چنانچه بخواهیم دما را در نقاط مختلف از یک فضا رصد کنیم دتکتور نقطه‌ای و میله‌ای بهترین انتخاب‌ها خواهند بود. در محیط‌های پرخطر و صنعتی نوع میله‌ای استفاده خواهد شد که در مقالات آتی به بررسی جداگانه آن خواهیم پرداخت.

ضوابط نصب دتکتور حرارتی براساس استاندارد NFPA72

• حداقل تشخیص دمایی که برای دتکتور تنظیم می شود 11 درجه بیش تر از حداکثر دمای سقف اتاق باشد.
• کمترین فاصله دتکتورهای نصب شده 100 میلی متر از دیوار باید باشد.
• حداقل شعاع پوشش دتکتور حرارتی 0.28 متر ارتفاع کف تا سقف است.
• اولین ردیف دتکتورها باید در حد فاصل 0.1 تا 0.9 متری نصب شود.

ملاحظات در نصب دتکتور

دتکتورهای نقطه‌ای دمای ثابت برای محیط‌هایی که دائما با افزایش دمای ناگهانی همراه هستند مناسبند. آشپرخانه‌ها، محیط‌هایی آزمایشگاهی و فضاهای مشابه موارد کاربرد این نوع دتکتور است. دتکتور حرارتی نرخ افزایشی در فضاهایی بکار گرفته می‌شود که افزایش ناگهانی دما امری غیر عادی باشد. سالن‌های کنفرانس، اتاق‌ها، راهروها و غیره از این دست فضاها هستند.

ممکن است به دلیل ابعاد فضا امکان نصب دتکتورهای نقطه‌ای وجود نداشته باشد. یا ممکن است استفاده از سیستم اعلام حریق در بخشی از قسمت‌های خارج از دسترس و دید ضروری باشد. در چنین شرایطی کابل‌های حرارتی بسیار پرکاربرد و مفید هستند. مکان‌هایی چون داکت الکتریکی ساختمان، جعبه پله برقی و مواردی از این دست نیاز به استفاده از کابل حرارتی بسیار مشهود است.

قیمت دتکتور حرارتی

قیمت دتکتور حرارتی به عوامل مختلفی از جمله تولید داخلی یا وارداتی بودن آن نوع سیم کشی بستگی دارد. در سیستم های اعلام حریق که نوع سیم کشی آن آدرس پذیر است هزینه تجهیزات همم گارن تر است اما این سیستم ها برای محیط های بزرگ و پر رفت و آمد فقط نصب می شود و برای محیط های کوچک تر می توان از نمونه متعارفی دتکتور استفاده کرد که کم هزینه تر هم است. همچنین نمونه های تولید های داخلی مقرون به صرفه تر از دتکتورهای برند خارجی است.

برای خرید و فروش بی واسطه انواع دتکتور حرارتی به سامانه تخصصی کیوپیکت مراجعه فرمایید.