تفاوت دتکتورهای اعلام حریق

دتکتور چیست؟

برای خرید و آشنایی با سنسورهای تشخیص حریق در ابتدا بررسی می کنیم سنسور تشخیص حریق چیست و چه کاربردی دارد و تفاوت دتکتورهای اعلام حریق در چه مواردی است.

دتکتور (detector) معادل فارسی حسگر یا آشکارساز است. دتکتور به معنای دستگاهی است که تغییرات یک کمیت را تشخیص می دهد. دتکتور اعلام حریق یا حسگر اعلام حریق دستگاهی کوچک است که در سقف منازل و ساختمان ها نصب می شود و در صورتی که هر کدام از علائم حریق را تشخیص دهد سیگنال اعلام حریق می دهد تا سیستم هشدار را فعال کند. علائم حریق شامل وجود دود یا کربن دی اکسید در محیط، افزایش دما، وجود گاز و شعله های حریق است. حریق دارای کلاس و طبقه بندی های متفاوتی است که براساس عامل اصلی آتش سوزی نوع آن متفاوت است.

به طور کلی وظیفه دتکتورها تشخیص سریع حریق از طریق علائم اولیه آن است تا از گسترش حریق جلوگیری شود و آسیب های جانی و مالی کمتری به وجود آید. حریق ها با توجه به مواد ناشی از آتش سوزی می توانند در شروع حریق دود زیاد، افزایش دما داشته باشند و برای پیشگیری از شروع یک انفجار یا آتش سوزی از دتکتور برای تشخیص وجود گازهای مشتعل و انفجاری در محیط استفاده کرد.

دتکتورها تنها برای تشخیص حریق استفاده نمی شود گاهی اوقات نیاز است که از وجود گازهای کشنده و سمی که بدون بو و رنگ هستند و در صورت استنشاق آن احتمال آسیب های جسمی زیادی وجود دارد استفاده می شود.  

طبقه بندی حریق طبق استاندارد NFPA

• آتش سوزی کلاس A: این نوع آتش سوزی ناشی از سوختن مواد قابل اشتعالی مانند چوب، پارچه، کاغذ، لاستیک و انواع پلاستیک است. حریف A نشانه ی Ash به معنای خاکستر است.
• آتش سوزی کلاس B: کلاس B به حریق های ناشی از مایعات قابل اشتعال است. مانند گریس، الکل ها، لاک های صنعتی
• آتش سوزی کلاس C: شامل حریق های ناشی از سوختن تمام گازهای قابل اشتعال و انفجاری می شود.
• آتش سوزی کلاس D: به آتش سوزی های حاصل از سوختن فلزات می گویند. فلزات معمولا به این دلیل که رسانای خوبی هستند موجب گسترش آتش هم می شوند.
• آتش سوزی کلاس E: آتش سوزی هایی که به دلیل اتصالی قطعات برقی و آتش گرفتن سیم ها به وجود می آید.
• آتش سوزی کلاس F: این نوع آتش سوزی ناشی از سوختن مواد خوراکی و روغن های خوراکی است.

اهمیت دتکتور

دتکتورها انواع مختلفی دارند که هرکدام می توانند حریق هایی با، کلاس متفاوت را شناسایی کند. علاوه بر این دتکتورها می توانند با تشخیص گازهای قابل اشتعال عوامل شکل گیری حریق را زودتر شناسایی کنند تا از آتش سوزی یا انفجار جلوگیری شود. تشخیص اولیه حریق در زمان شکل گیری باعث کاهش خسارت می شود. افراد حاضر در محل با هشدار اعلام حریق محل را به سرعت ترک می کنند و آتش نشانی در لحظات اولیه شروع آتش سوزی به محل می رسند که موجب می شود عملیات اطفا حریق به سرعت انجام می شود و تلفات جانی و مالی کمتری داشته باشند.

اما در برخی شرایط نیاز است تا از وجود گازهای سمی و خطرناک در محیط مطلع شویم. دتکتورهای پرتابل و دتکتورهای گاز وظیفه تشخیص گازهای سمی مانند نیتروژن، سولفید هیدروژن و… را دارند تا در صورت وجود این گاز محیط مورد نظر سریع تخلیه شود. همچنین این دتکتورها با کاهش گازهایی حیاتی مانند اکسیژن به افراد هشدار می دهد تا از خفگی آن ها جلوگیری شود.

مراحل شکل گیری حریق

احتراق یا آتش گرفتن به معنای واکنش شیمیایی ناشی از سوختن موادی قابل اشتعال است که گرما و نور آزاد می کند.

مراحل حریق طبق اعلام انجمن بین المللی آموزش خدمات آتش نشانی (IFSTA) دارای 4 مرحله است.

1. اشتعال اولیه (Ignition)
2. مرحله رشد حریق
3. مرحله حریق کاملا توسعه یافته
4. مرحله پس نشینی حریق

 در مرحله اول آتش سوزی که اشتعال اولیه نام دارد حریق در آن لحظه شکل گرفته است و با اقداماتی کوچک آتش را مهار کرد تا وارد مرحله دوم نشود. بیشتر اوقات اطفا آتش هایی که در مرحله اولیه هستند راحت تر و کم خطر تر است. در این مرحله تشخیص سریع تر و فوری با کمک نشانه های اولیه حریق که می تواند دود، افزایش حرارت، وجود گازهای قابل اشتعال است.

انواع  دتکتور و تفاوت های آن

• دتکتور دود:

دتکتور دود یا آشکار ساز دود با شناسایی دود یا همان کربن منوکسید موجود در محیط سیگنال هشدار به سیستم کنترل مرکزی می فرستد. تنفس بیش از حد گاز کربن مونوکسید (CO) موجب مسمویت و مرگ می شود این اتفاق ممکن است در حالی بیافتد که شخص حتی دچار سوختگی هم نشده باشد. حریق های کلاس A عموما دود زیادی تولید می کنند در واقع اولین نشانه این نوع حریق دود است. در محیط هایی که احتمال وقوع حریق از نوع A وجود دارد نصب دتکتور دود می تواند انتخاب خوبی باشد. برای نمونه، مواد مصنوعی هیدروکربن و مواد آلی مانند پلاستیک، لاستیک، فوم و مواد طبیعی مانند چوب و کاغذ اغلب هنگام سوختن مقدار زیادی دود تولید می کنند.

• دتکتور حرارتی:

در صورتی که در شعاع تشخیص دتکتور حرارتی افزایش دما وجود داشته باشد این دتکتور سیستم اعلام حریق را فعال می کند. دتکتور حرارتی در دو نوع دمای ثابت و نرخ افزایش دما ساخته می شود. دتکتور دما ثابت نسبت به دمای مشخص شده حساسیت دارد و در صورتی که دمای محیط به درجه شمخص شده برسد هشدارها فعال می شود.

دتکتور حرارتی نرخ افزایش دما (ROR) به افزایش دما در محدوده زمانی مشخص می گویند. یعنی اگر در طی مدت یک دقیقه 60درجه افزایش دما داشته باشیم وضعیت هشدار فعال می شود.

معمولا اولین نشانه حریق های نوع B افزایش دما است. بنابراین در نقاطی که احتمال آتش سوزی نوع B و در واقع مایعات قابل اشتعال وجود دارد بهتر است که دتکتورهای حرارتی نصب شوند.

• ترکیبی دودی و حرارتی:

همانطور که از نام این دتکتور مشخص است ترکیبی از دتکتور دود و حرارتی است. دتکتور ترکیبی دود و حرارت در محیط هایی که تجهیزات و وسایل مختلفی وجود دارد که در صورت آتش سوزی دود زیادی تولید می کند یا اینکه ممکن است حرارت زیادی تولید شود که با افزایش دما محیط دتکتور فعال شود. دتکتور ترکیبی دود و حرارت دارای دو نوع سنسور است و در صورتی که هرکدام از نشانه های حریق دود یا افزایش دما نمایان شود فعال می شود.

• دتکتور شعله

دتکتور شعله دستگاهی است که برای تشخیص وجود شعله یا آتش طراحی شده است. معمولاً در محیط‌ های صنعتی و تجاری برای هشدار اولیه آتش ‌سوزی و راه‌ اندازی سیستم های اطفاء حریق یا هشدارهای مناسب استفاده می شود. دتکتورهای شعله از تکننولوژی ‌های مختلفی مانند ماوراء بنفش (UV)، مادون قرمز (IR) و حسگرهای نور مرئی برای شناسایی ویژگی‌های منحصر به فرد یک شعله استفاده می ‌کنند و به آن‌ها اجازه می ‌دهند بین شعله‌ ها و سایر منابع نور تمایز قائل شوند. این دتکتورها برای ایمنی آتش سوزی بسیار مهم هستند و اغلب در سیستم های حفاظت و ایمنی آتش ادغام می شوند.

• دتکتور گاز:

دتکتور گاز وظیفه تشخیص گازهای خطرناک که مشتعل یا سمی هستند را دارد. بعضی از گازها بسیار سمی هستند و بدون بو و رنگ هستند و افراد متوجه وجود این گاز در محیط نمی شوند. این دستگاه را در محیط هایی که ممکن است گازهای کشنده و سمی آزاد شوند یا اینکه گاز اکسیژن محیط کاهش یابد کاربرد دارد.

 دتکتورهای شعله مناسب شرایطی است که حریق ایجاد شده و شعله وجود دارد و معمولا از طریق سنسورهای نور ماورا بنفش و مادون قرمز اما دتکتور گاز مناسب محیط هایی است که فقط  گاز وجود دارد و لزوما منجر به آتش سوزی و انفجار نمی شود. دتکتورهای دود برای محیط هایی است که دود اولین نشانه وجود حریق است و بعد از آن افزایش حرارت وجود دارد بنابراین در این محیط دتکتور حرارتی مناسب نیست همچنین بعضی از محیط ها با شروع آتش سوزی ابتدا افزایش شدید دما وجود دارد و دود کمتری تولید می شود بنابراین دتکتور دود نمی تواند تشخیص درستی داشته باشد.