سیستم اطفاء حریق یکی از سیستم های حیاتی است که برای محافظت از افراد و اموال در مواجهه با حریق استفاده می شود. کتابخانه ها نیز یکی از ارزشمندترین منابع فرهنگی ما هستند که حفاظت از آنها امری بسیار مهم است. به همین منظور، سیستم اطفا حریق کتابخانه یکی از عوامل کلیدی است که بیشترین تاثیر را در جلوگیری از خسارات ناشی از حوادث آتش سوزی دارد. عوامل مختلفی مانند زیرساخت های قدیمی، نقص های الکتریکی، خطای انسانی و… در آسیب پذیری کتابخانه ها در برابر آتش نقش دارند. اما مهمترین عامل، ماهیت قابل احتراق بودن کاغذ و چوب استفاده شد در کتاب ها، قفسه ها و سایر وسایل کتابخانه است.
اهمیت ایمنی در برابر آتش در کتابخانه ها
آتش سوزی در کتابخانه می تواند پیامد های فاجعه باری داشته باشد، علاوه بر تخریب امکانات آن و هزینه های هنگفت مالی، تأثیرات فرهنگی و اجتماعی عمیقی را نیز به همراه دارد .بسیاری از کتابخانه ها نیز دارای مجموعه ای از کتاب ها، نسخه های خطی و… با قدمت چندصد ساله هستند که در صورت نابودی قابل بازیابی نیستند؛ به همین دلیل اجرای اقدامات ایمنی قوی در برابر آتش برای محافظت از تاریخ و میراث فرهنگی ضروری است.
اجزای کلیدی سیستم اطفاء حریق کتابخانه
پس از اینکه سیستم اعلام حریق مانند دتکتور های دود، شعله، حرارت و… وجود دود یا آتش را شناسایی کردند، سایر سیستم اعلام حریق نیز جهت اطلاع رسانی و تخلیه سریع کتابخانه به طور خودکار فعال می شوند. در این میان سیستم اطفاء حریق مهمترین وظیفه را برای کنترل وضعیت بحرانی تا رسیدن نیرو های امداد دارد.
برخی از دستگاه های سیستم اطفاء حریق عبارت است از:
- خاموش کننده ها: با توجه به طبقه بندی آتش ها، کاغذ در طبقه A قرار می گیرد به همین جهت سیستم اطفاء حریق کتابخانه باید متکشل از خاموش کننده های مناسب این طبقه باشد. از میان انواع خاموش کننده ها، خاموش کننده آبی و فوم(کف) برای کتابخانه ها مناسب تر هستند.
خاموش کننده آبی(Water Fire Extinguisher) یکی از انواع خاموش کننده های آتش نشانی است که از ساده ترین و کم خطرترین کپسول های اطفای حریق به شمار می رود. برخلاف آنچه بسیاری از مردم معتقدند از این خاموش کننده ها نمی توان برای بسیاری از انواع مختلف آتش سوزی استفاده کرد به طور مثال از کپسول های آتش نشانی آبی نمی توان در آتش سوزی های الکتریکی استفاده کرد. آب یک رسانای الکتریسیته است و به همین دلیل در صورت استفاده از کپسول آتش نشانی آبی می تواند باعث آسیب های شدید تر شود. بنابراین به طور کلی برای مقابله با آتش سوزی ناشی از کاغذهای مشتعل، چوب، لاستیک، پلاستیک جامد و مبلمان نرم استفاده کرد. از مزایای این نوع حاموش کننده ها میتوان به مقرون به صرفه بودن از لحاظ قیمت و استفاده ساده و آسان از آن اشاره کرد. در خاموش کننده های فومی(Foam fire extinguisher) از آنجا كه درصد زيادي از كف را آب تشكيل مي دهد مانند مانعی بين هوا و سطح ماده قابل احتراق عمل مي كنند و از رسيدن اكسيژن به آتش جلوگيري کرده و باعث سرد شدن آتش می شوند. مانند کپسول آتش نشانی آبی، کپسول های آتش نشانی فوم را می توان برای آتش سوزی هایی که شامل مواد جامد قابل اشتعال مانند چوب، کاغذ و… است استفاده کرد و علاوه بر آن، کپسول اطفای حریق فوم را بر روی مایعات قابل اشتعال از جمله بنزین یا رنگ نیز می توان استفاده کرد.
همچنین بخوانید: فوم آتش نشانی AFFF
- اسپرینکلر ها: یکی از متداول ترین سیستم های اطفاء حریق که در کتابخانه ها استفاده می شوند، اسپرینکلر های مبتنی بر آب هستند. این دستگاه متشکل از شبکه ای از لوله های حساس به گرما بوده و هنگامی که آتش‌سوزی رخ می‌دهد، گرمای ناشی از شعله‌ها، باعث شکستن شدن سرهای آبپاش و باز شدن آنها می شود تا آب را روی ناحیه مورد نظر رها کند. جریان آب از آبپاش ها به مهار حریق، خنک کردن محیط اطراف و جلوگیری از گسترش آن به سایر قسمت های کتابخانه کمک می کند.این سیستم به دلیل مقرون به صرفه بودن به طور گسترده در کتابخانه ها استفاده می شود. علاوه بر این، سیستم های اسپرینکلر مدرن را می توان با سیستم های اعلام حریق ادغام کرد و تا با نظارت از راه دور، آتش را حتی پیش از رسیدن نیرو های آتش نشانی مهار کند.
آمادگی های قبل از وقوع حوادث
از جمله دیگر اقدامات مهم در سیستم اطفاء حریق کتابخانه اجرای تمرینات و آموزش های آتش نشانی پیش از وقوع حریق است. آموزش دادن به کارمندان در مورد روش استفاده صحیح از دستگاه ها و تجهیزات اطفاء حریق، تمامیت جانی و اموال را تضمین می کند. همچنین ایجاد پلان های اطفاء حریق به صورت مستمر و نظارت بر سیستم های اطفاء حریق نیز برای برخورداری از یک سیستم موثر از اهمیت بالایی برخوردار است.
