دتکتورهای گاز ابزاری هستند که برای سنجش و تشخیص وجود گازهای خطرناک یا سمی در محیط استفاده می شوند. برای استعلام قیمت، مقایسه، انتخاب، خرید یا ارائه پیشنهاد فنی مناقصه، تعیین مشخصات فنی سنسورها و آشکارسازهای گاز از اهمیت زیادی برخوردار است. این مشخصات در دیتاشیت های تجهیزات مذکور بر اساس واحدها و اختصارات فنی ثبت می شوند. به همین دلیل، آشنایی با تعریف اختصارات و واحدهای رایج در دتکتورهای گاز و سیستم های تشخیص گاز برای فعالان این حوزه ضروری است. از این رو، در این مطلب از وبلاگ سامانه کیوپیت به توضیح این تعاریف و اختصارات می پردازیم.
VOL ( Percent Volume )% : درصد حجمی
%VOL (درصد حجمی) واحد اندازه گیری است که در دتکتورهای گاز برای بیان غلظت گاز در حجم معینی از هوا استفاده می شود. معمولاً برای اندازه گیری حجم گاز در مخلوطی از گازها مانند غلظت متان در گاز طبیعی استفاده می شود.
اندازه گیری %VOL برای نشان دادن درصد حجم کل هوا که از یک گاز خاص تشکیل شده است استفاده می شود. به عنوان مثال، اگر غلظت متان در نمونه گاز طبیعی 10% VOL باشد، به این معنی است که 10% از حجم کل مخلوط گاز از متان تشکیل شده است.
PPM ( Part Per Million ) : قسمت در میلیون
PPM یکی از رایج ترین واحدهای مورد استفاده برای مشخصات انواع دتکتورهای گاز است که برای بیان غلظت گاز در هوا استفاده می شود. معمولاً برای اندازه گیری غلظت گازهای خطرناک یا سمی در محیط استفاده می گردد.
اندازه گیری PPM برای نشان دادن تعداد مولکول های یک گاز خاص در حجمی از هوا استفاده می شود. به عنوان مثال، غلظت 100 PPM مونوکسید کربن (CO) به این معنی است که به ازای هر میلیون مولکول هوا، 100 عدد از آنها مولکول CO هستند.
LEL ( Low Explosive Limit ) : حد پایین انفجار
LEL کمترین نسبت حجمی گاز یا بخارات در هوا است که قابل انفجار می باشد. به طور مثال، همان طور که در جدول زیر می بینیم، کمترین مقدار قابل انفجار برای گاز طبیعی متان 5% برای استون 2.2% برای بوتان 1.8% و برای هیدروژن 4% است. به این ترتیب اگر غلضت گاز متان در هوا کمتر از 5% باشد انفجار ممکن نخواهد بود.
در سیستم‌های تشخیص گاز، مقدار گاز موجود بر حسب % LEL مشخص می‌شود: 0% LEL یک اتمسفر بدون گاز قابل احتراق و 100% LEL جوی است که در آن گاز در حد اشتعال پایین تر است. بنابراین 0% LEL برای متان به معنی عدم وجود متان در جو مورد نظر و 100% LEL متان به معنی وجود 5% متان در جو مذکور است. به طور مثال در مشخصات دتکتورهای گاز سری Sensepoint XCD هانیول سنسورهای مادون قرمز، گاز متان را در محدوده 20%ELE تا 100%LEL پوشش می دهند که به این معنی است که از 1 درصد حجمی متان در هوا تا 5 درصد حجمی متان در هوا را پوشش می دهند.
LEL گاز تحت تأثیر دما و فشار قرار می گیرد. مثلا با افزایش دما، LEL کاهش می یابد و در نتیجه خطر انفجار افزایش می یابد.
UEL ( Explosive Limit Uper ) : حد بالای انفجار
UEL عبارت از بالاترین نسبت حجمی یک گاز در هوا است که می تواند در هنگام برخورد با منبع اشتعال، منجر به انفجار می شود. بنابراین در غلظت بالاتر از آن امکان اشتعال یا انفجار وجود نخواهد داشت. همان طور که در جدول شماره 1 مشخص است مقدار UEL برای متان 15% برای استون 13% و برای هیدروژن 75% است.
STEL ( Short-Term Exposure Limit ) : حد مجاز برای زمان های کوتاه
STEL پارامتری است که در تشخیص گاز برای اندازه گیری حداکثر غلظت مجاز گاز یا بخار در هوا در مدت زمان کوتاهی استفاده می شود. STEL معمولاً بر حسب قسمت در میلیون (ppm) یا میلی گرم در متر مکعب (mg/m³) بیان می شود و به عنوان میانگین غلظت گازی تعریف می شود که در طول یک دوره 15 دقیقه ای نباید از آن بیشتر شود.
STEL برای محافظت از کارگران در برابر اثرات حاد سلامتی که می تواند در اثر قرار گرفتن کوتاه مدت در معرض غلظت بالای گازها یا بخارات خطرناک باشد، استفاده می شود.
TWA (Time-Weighted Average ) : میانگین زمانی تراکم
TWA شاخصی است که در تشخیص گاز برای اندازه گیری میانگین قرار گرفتن یک کارگر در معرض گاز یا بخار در یک روز کاری 8 ساعته استفاده می شود. TWA معمولاً بر حسب PPM یا میلی گرم بر متر مکعب (mg/m³) بیان می شود و به عنوان میانگین غلظت گازی تعریف می شود که یک کارگر می تواند طی یک دوره 8 ساعته در معرض آن قرار گیرد بدون اینکه اثرات نامطلوبی بر سلامتی داشته باشد.
TWA برای محافظت از کارگران در برابر اثرات مزمن سلامتی که در اثر قرار گرفتن طولانی مدت در معرض غلظت کم گازها یا بخارات خطرناک باشد، استفاده می شود. در حالی که TWA یک محدودیت 8 ساعته است، همچنان مهم است که اطمینان حاصل شود که قرار گرفتن در معرض کوتاه مدت در معرض گاز یا بخار از حد مواجهه کوتاه مدت مربوط (STEL) تجاوز نمی کند.
شکل بالا بخشی از دیتاشیت دتکتورهای گاز قابل حمل سری ALTAIR PRO ام اس ای را نشان می دهد. همان طور که مشخص است در مورد دتکتور مونوکسیر کربن در غلظت 25ppm آلارم ملایم و در غلظت 100ppm آلارم بلند فعال می شود.
همچنین شاخص های STEL و TWA برای این دتکتور به ترتیب 100 و 25 ppm است. یعنی اگر غلظت گاز CO در مدت پانزده دقیقه به 100ppmبرسد آلارم فعال می شود. به همین ترتیب، اگر در مدت هشت ساعت به میانگین 25ppm برسد آلام فعال خواهد شد.
سخن آخر تعریف اختصارات و واحدهای رایج در دتکتورهای گاز
در استعلام قیمت، انتخاب و خرید دتکتورهای گاز آشنایی با معانی اصطلاحات و واحدهای به کار رفته بسیار مهم است. به همین دلیل، در این مطلب از وبلاگ کیوپیکت به تعریف اختصارات و واحدهای رایج در دتکتورهای گاز پرداختیم. برای کسب اطلاعات تخصصی در مورد انواع محصولات اعلام و اطفای حریق می توانید با همکاران ما در سامانه کیوپیکت تماس حاصل فرمایید.
