زون‌ بندی حریق چیست و چه کاربردهایی در مقابله با حریق دارد؟

زون حریق چیست؟

یک ساختمان، شهر یا منطقه بر اساس خطر آتش سوزی و نوع تصرف به مناطقی تقسیم می شود. به این هر یک از این مناطق یک زون حریق یا منطقه حریق گفته می شود.

تعریف منطقه حریق در مقررات ملی ساختمان ایران

مبحث سوم مقررات ملی ساختمان ایران که به حفاظت ساختمان ها در برابر حریق اختصاص دارد، زون حریق (fire zone) یا منطقه حریق را به صورت زیر تعریف کرده است:
بخشی از فضای داخل ساختمان که از اطراف و از سقف و کف به وسیله اعضای ساختمان مقاوم حریق محدود شود. منطقه حریق با بررسی و اندازه گیری عرض، طول و ارتفاع حریق احتمالی ارزیابی می شود.
بر اساس این تعریف با توجه به معیارهای مشخص شده، زون بندی حریق انجام می شود.

زون بندی حریق چگونه انجام می شود؟

همان طور که گفتیم زون اعلام حریق یک منطقه اطفاء حریق است. در زون بندی حریق، ساختمان ها به مناطق آتش نشانی تقسیم می شوند.
به طور کلی هدف از زون بندی یا منطقه بندی حریق آن است که اعلام و اطفای حریق به طور سریع تر و موثرتری انجام شود.
زون بندی حریق کمک می کند تا پنل اعلام حریق در صورت نصب صحیح، به آتش نشانان نشان دهد که کدام منطقه آتش گرفته است. هرچند علاوه بر منطقه بندی حریق، استفاده از کنترل پنل اعلام حریق آدرس پذیر یا کنترل پنل اعلام حریق متعارفی در دقت تعیین محل آتش سوزی موثر است.

ضوابط منطقه بندی حریق چیست؟

بر اساس مبحث سوم مقررات ملی ساختمان ایران، منطقه بندی حریق برای سیستم های کشف و اعلام حریق، هر طبقه ساختمان به عنوان یک منطقه یا زون آتش جدا لحاظ می شود.
بر این اساس در زون بندی حریق، هر زون حریق نباید مساحت بیشتر از 2000 متر مربع باشد و طول آن در هر جهت نباید از 60 متر تجاوز نماید.
لازم به ذکر است گه برای سیستم های اطفای حریق اسپرینکلر نیاز به رعایت این اعداد نیست و زون بندی حریق برای آنها باید مطابق با دستورالعمل مربوط به آنها صورت گیرد.

مقررات زون بندی حریق برای اسپرینکلرها

در حال حاضر آیین نامه ملی برای طراحی و نصب سیستم های آتش نشانی بارنده خودکار (اسپرینکلر) در ایران وجود ندارد. به همین دلیل بر اساس مبحث سوم مقررات ملی ساختمان ایران، تا زمان تهیه آیین ‌نامه ملی، طراحی و نصب سیستم های آتش نشانی بارنده خودکار (اسپرینکلر) و ضوابط مربوط به منطقه بندی حریق باید بر اساس مرجع NFPA 13 صورت گیرد.
NFPA 13 یک استاندارد مربوط به سیستم های اطفای حریق بارنده خودکار یا همان اسپرینکلر در ایالات متحده است.

انواع زون های حریق

همان طور گه گفتیم زون آتش نشانی یک منطقه خاص از یک ساختمان است. هر زون اطفای حریق با مانع آتش مثل دیوار مقاوم در برابر آتش و درب های ضد حریق از همه زون های دیگر جدا می شود.

ساختمان های تک زونی

گاهی اوقات کل ساختمان یک زون واحد است. برای فرار از آتش سوزی (تخلیه)، برای کنترل دود، برای اطفاء حریق، ساختمان به اندازه ای کوچک است که به عنوان یک کل لحاظ شود.

ساختمان های چند زونی

از سوی دیگر، بسیاری از ساختمان ها بیش از حد بزرگ هستند. در این شرایط برای تشخیص، اعلام و اطفای حریق موثر باید ساختمان را به چند زون حریق تقسیم شود.

طرح زون بندی اعلام حریق چیست؟

در شرایط آتش سوزی، سرعت عمل برای اعلام و اطفای حریق بسیار مهم است. طرح زون بندی یا نقشه زون (Zone plan) اعلام حریق یک نمایش نموداری از ساختمان است که تمام زون های آن را فهرست می کند.
نقشه زون اعلام حریق باید شامل موارد زیر باشد:

• طبقات ساختمان
• راه‌ های فرار و خروجی ‌های نهایی (خروجی‌ هایی که به مکانی امن باز می ‌شوند، مانند حیاط یا محوطه های اطراف سختمان مثل کوچه یا خیابان)
• مناطق جابجایی و عبور و مرور (راهروها، پله ها، آسانسور و غیره)
• یک علامت “شما اینجا هستید” تا بازدیدکنندگان و کارمندان بتوانند مسیر خروج خود را ترسیم کنند.
• طرح زون اعلام حریق باید در مجاورت کنترل پنل اعلام حریق قرار گیرد. این تضمین می کند که پرسنل آتش نشانی می تواند به سرعت به محل آتش سوزی هدایت شود.

همچنین این نقشه می تواند به شناسایی محل و تجهیزات اعلام حریق مرتبط با برخی مشکلات مثل هشدار نادرست، کمک کند.

سخن آخر

زون بندی حریق برای سرعت عمل و اطفای موثر حریق بسیار ضروری است. زون بندی با توجه به ضوابط مقررات ملی ساختمان و سایر شرایط مربوطه انجام می شود.
کیوپیکت به عنوان تنها سامانه استعلام قیمت و خرید و فروش تجهیزات ایمنی و آتش نشانی امکان ارائه یا تهیه تجهیزات مورد نظر را با بهترین شرایط و بدون واسطه برای فعالان این حوزه فراهم نموده است.