دتکتور گازی یکی از انواع آشکارسازهای اعلام حریق بخشی از سیستم‌های اعلام و اطفاء حریق است. این دستگاه میزان انتشار آلاینده‌ها، گازهای سمی و اکسیژن را در محیط اندازه‌گیری می‌کند. عموما دتکتورهای گازی پس از تشخیص انتشار گازهای سمی در محیط یا کاهش میزان اکسیژن از طریق به صدا درآوردن زنگ هشدار، احتمال وقوع حادثه را به ساکنان اطلاع می‌دهند. برای انتخاب و خرید دتکتور گازی آشنایی با ویژگی، انواع و کاربردهای آنها ضروری است.
از دتکتور گازی در فضاهای سرپوشیده و یا مکان‌هایی استفاده می‌شود که انتشار گازهای سمی و آلاینده‌ها ممکن است به بروز حریق یا خفگی افراد منجر شود. دتکتورهای گازی در دو دسته‌ی ثابت و دتکتور گاز قابل حمل قابل تهیه‌اند. و به مانند کنترل پنل سیستم‌های اعلام حریق به دو گروه آدرس‌پذیر و متعارف تقسیم می‌شوند.
از دتکتور گازی عموما برای تشخیص گاز H2S یا سولفید هیدروژن، O2 اکسیژن، CO منواکسید کربن و LEL محدوه‌ی انفجار پایین گازهایی مثل هیدروژن و متان استفاده می‌شود. نیروگاه‌ها، صنایع نفت، گاز و پتروشیمی، صنایع مواد غذایی و آشامیدنی و صنایع تصفیه‌ی فاضلاب از جمله صنایعی است که دتکتورهای گازی در هر کدام از آنها کاربرد دارد و مورد استفاده قرار می‌گیرد.
اگر با توجه به ماهیت کار صنایع تصفیه‌ی فاضلاب این پرسش برای شما ایجاد شده است که چرا در چنین محیطی نیز باید از دتکتور گازی استفاده کرد، باید خاطر نشان نمود که گاز متان فاضلاب یا CH4، گازی بی‌رنگ و بی‌بو اما قابل احتراق است. که در صورت عدم نظارت ممکن است بسیار خطرآفرین باشد. در هر محیط متناسب با شرایط موجود از دتکتور گازی متفاوتی استفاده می‌شود. حتی گاهی اوقات در یک ساختمان برای چند فضای مختلف نیز از چندین نوع دتکتور گازی استفاده می‌شود.
همانطور که پیش‌تر اشاره شد از دتکتور گازی در مکانهای مختلف با کاربری‌های متنوع استفاده می‌شود. برخی از مکان‌هایی که با توجه به شرایط کاری حتما نیازمند استفاده از دتکتورهای گازی هستند، عبارت‌اند از:
آزمایشگاه‌ها و لابراتورهای مواد شیمیایی؛
آزمایشگاه‌ها به دلیل نوع فعالیت‌های‌شان، با مواد و گازهای خطرناکی سر و کار دارند. به همین دلیل نیز استفاده از دتکتور گازی برای تشخیص و پیشگیری از وقوع حادثه و حریق در این قبیل مکان‌ها ضروری است.
موتورخانه‌های گازسوز؛
موتورخانه‌ها و مشعل‌های گازی، از جمله تجهیزاتی‌اند که نیازمند مراقبت و نظارت زیادی هستند. موتورخانه‌ها با توجه به ساختمان مورد استفاده، ابعاد مختلفی دارند. برخی مانند مدرسه و دفاتر کاری، فضاهای کوچک‌تری را شامل می‌شوند. و بعضی دیگر مثل مجتمع‌های بزرگ و صنعتی، فضاهای وسیع‌تری دارند. در هر صورت تأسیسات موتورخانه، صرف نظر از ابعاد و وسعتشان، از جمله مکان‌هایی‌اند که به دلیل سر و کار داشتن با گازهای قابل احتراق و دمای بالای محیطی، حتما به دتکتور گازی نیاز دارند.
پارکینگهای سرپوشیده:
گازهای آلاینده‌ای که از اگزوز خودروها خارج می‌شود، در فضاهای بسته و سرپوشیده، به سرعت به عاملی خطرناک برای سلامت ساکنان محل تبدیل می‌شود. به همین دلیل باید از دتکتور گاز با سنسور CO2 در این مکان‌ها استفاده شود. تا از پیشامدهای ناگوار جلوگیری شود و بر انتشار گازهای آلاینده یا سمی در محیط نظارت و کنترل وجود داشته باشد.
کاربرد دتکتور گازی در صنایع یخچال‌سازی:
عموما دتکتور گازی از جمله تجهیزات ضروری در هر صنعتی هستند که با گازهای سمی یا قابل اشتعال سر و کار داشته باشد. برخی از گازهای مبرد مورد استفاده در صنایع یخچال‌سازی نیز مانند گاز R600A که از آن با عنوان گاز فندک نیز یاد می‌شود، از خانوادهی گازهای متان و گازی قابل اشتعال محسوب می‌شود. به همین دلیل نیز استفاده از دتکتور گازی در این صنایع حیاتی است.
صنایع ساخت نوشیدنی‌های گازدار؛
یکی از روش‌های ساخت نوشابه یا آب‌های گازدار، اضافه کردن گاز CO2 به این محصولات است. به همین دلیل نیز صنایع ساخت این نوشیدنی‌ها با مخازن گاز CO2 زیاد سر و کار دارند. استفاده از دتکتور گازی در این صنایع کمک می‌کند تا از بروز حوادث احتمالی جلوگیری شود.
پیشگیری از حوادث مرتبط با گاز هیدروژن با دتکتور گازی
هیدروژن از جمله گازهای پرکاربرد در صنایع مختلف است. اما آنچه توجه به این گاز را مهم‌تر از پیش می‌کند، استفاده‌ی روزافزون از هیدروژن در صنعت خودروسازی برای سوخت وسایل نقلیه و به عنوان جایگزینی برای بنزین و گازوئیل است.
صنایع پتروشیمی؛
این صنایع پایین دستی به دلیل ماهیت کارشان، از جمله فضاهای کاری پر خطری محسوب می‌شوند که هم با گازهای سمی سر و کار دارند و هم با گازهای قابل اشتعال، بنابراین نصب دتکتور گازی در صنایع پتروشیمی در قالب سیستم‌های اعلام حریق برای جلوگیری از بروز حادثه ضروری است.
مراکز تصویربرداری M.R.I؛
وقتی صحبت از لزوم نصب دتکتور گازی می‌شود، احتمالا مراکز تصویربرداری M.R.I از جمله مکان‌هایی هستند که چندان برای این منظور مناسب به نظر نمی‌رسند. اما وقتی درمورد گازهای مورد استفاده در تجهیزات تصویربرداری M.R.I بیشتر بدانیم. و از خطرات احتمالی نشت این گازها آگاهی بیشتری کسب کنیم، متوجه ضرورت استفاده از تجهیزات تشخیصی در این مراکز نیز خواهیم شد. البته در مراکز ام.آر.آی به دتکتورهای تشخیص اکسیژن نیاز داریم. تا همواره از میزان اکسیژن موجود در هوا در این مکان‌ها اطلاع داشته باشیم.
دستگاه‌های M.R.I به متخصصان علم پزشکی کمک می‌کنند تا بدون نیاز به اشعه‌ی خطرناک ایکس ری، امکان مشاهده‌ی اعضای بدن بیمار خود را داشته باشند. دستگاه‌های M.R.I برای این کار از آهنرباهای بزرگ و امواج رادیویی استفاده می‌کنند. به دلیل اینکه آهنرباهای مورد استفاده در این دستگاه‌ها بسیار قدرتمندند برای حفظ سلامت سایر کارکنان، برای فعالیت دستگاه M.R.I محفظه و اتاق مجزایی در نظر گرفته می‌شود.
فعالیت آهنرباهای دستگاه‌های M.R.I باعث می‌شود تا درجه‌ی حرارت دستگاه و سیم‌کشی‌های مورد استفاده بالا رود و انتقال جریان برق دچار مشکل شود. به همین دلیل نیز از هلیوم مایع که شکل مایع گاز هلیوم است و در دمای 269- درجه سانتیگراد تشکیل می‌شود، برای پایین نگه داشتن دمای دستگاه استفاده می‌شود. هلیوم در هر دمایی گرم‌تر از 269- دوباره به صورت گاز درمی‌آید. در این صورت احتمال نشت گاز از دستگاه M.R.I و در محیط بیمارستانی بسیار زیاد خواهد بود.
خطر نشت هلیوم
نشت گاز هلیوم از این نظر می‌تواند خطرناک باشد. که ممکن است به کاهش سطح اکسیژن در فضا منجر شود.و از این طریق جان ساکنان را به خطر بیندازد. هر دستگاه M.R.I حدود 1700 لیتر هلیوم مایع را در خود جای داده است. باید توجه داشت که هر لیتر هلیوم می‌تواند 1 متر مربع از فضا را اشغال و با این کار به همین مقدار، از رسیدن اکسیژن به فضای مورد نظر جلوگیری کند.
خطر کاهش اکسیژن
گاز اکسیژن همیشه به نسبت 20 به 100 در هوا وجود دارد. و حتی 2 درصد کاهش در این نسبت، می‌تواند برای افراد خطر خفگی به دنبال داشته باشد. بنابراین، ضروری است در محیط‌هایی که به هر دلیلی امکان افت گاز اکسیژن وجود دارد، حتما از دتکتورهای گازی با سنسور تشخیص گاز اکسیژن استفاده شود. مراکز تصویربرداری M.R.I یکی از این مکان‌هاست که به دلیل احتمال کاهش اکسیژن حتما میبایست در آنها از دتکتور گازی استفاده شود.
برندهای شاخص دتکتور گاز
دتکتورهای گازی تنوع زیادی دارند. البته در خرید دتکتور گاز علاوه بر برند باید سایر ویژگی ها را در نظر گرفت. برندهای شاخص دتکتور گازی عبارتند از:
سخن آخر
در این مطلب از دتکتور گازی و کاربردهای این تجهیزات تشخیصی سخن گفتیم. در صورتی که بعد از نیازسنجی پروژه‌‌ی خود از تجهیزات ایمنی مورد نیاز خود آگاهی پیدا کرده‌اید، با جستوجو در سامانه‌ی تخصصی کیوپیکت به مشخصات فنی تمامی تجهیزاتی که در گروه محصولات مورد نیاز شما در بازار تخصصی ایمنی و آتش‌نشانی در داخل و خارج از کشور ارائه می‌شوند، دسترسی خواهید داشت. تنها کافی است با چند کلیک ساده سفارش خود را از استعلام قیمت تا تأیید نهایی پیگیری کنید.
